Η εθνική έννομη τάξη είναι διαρθρωμένη σε δύο βαθμούς δικαιοδοσίας, προκειμένου να ικανοποιεί το δικαίωμα κάθε πολίτη για αποτελεσματική πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Έτσι, μια άδικη πρωτοβάθμια κρίση μπορεί με αίτημα του θιγόμενου πολίτη να ανατραπεί σε δεύτερο βαθμό και ο ίδιος να βρει τη δικαίωση. Σε ορισμένες υποθέσεις ακόμα, η ελληνική έννομη τάξη επιτρέπει την προσφυγή και στο ανώτατο δικαστήριο, τον Άρειο Πάγο, ο οποίος όμως δεδομένου ότι δεν ερευνά κατ' ουσίαν την υπόθεση αλλά μόνο τη νομική ορθότητα αυτής, δεν θεωρείται τρίτος βαθμός δικαιοδοσίας. Παρόλα αυτά, ούτε ο δεύτερος βαθμός αλλά ούτε και η κρίση του ανωτάτου δικαστηρίου αποτελεί ένα τυφλό σύστημα αλάθητης απονομής της δικαιοσύνης.

Τα δικαιώματα κάθε Έλληνα πολίτη δεν σταματούν στην εθνική έννομη τάξη αλλά το ίδιο το ελληνικό κράτος έχει φροντίσει έτσι ώστε όταν τα εθνικά μέσα εξαντλούνται χωρίς δικαίωση για τον θιγόμενο να υπάρχει ένας επιπλέον υπερεθνικός μηχανισμός προστασίας, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), ή όπως ανεπίσημα αναφέρεται το Δικαστήριο του Στρασβούργου. Βάση για την ίδρυση και κατοχύρωση του ΕΔΔΑ αποτέλεσε η Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, γνωστή και ως Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), της οποία η Ελλάδα είναι συμβαλλόμενο μέρος.  

Το ΕΔΔΑ είναι ένα διεθνές δικαστήριο με αυξημένα εχέγγυα ασφαλείας και ορθής απονομής της δικαιοσύνης. Η Ελλάδα με την επικύρωση της ΕΣΔΑ δεσμεύτηκε απέναντι σε όλους τους Έλληνες πολίτες να σέβεται και να εγγυάται τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα που συμπεριλαμβάνονται σε αυτή. Όταν αυτά παραβιάζονται κάθε Έλληνας πολίτης μπορεί να απευθύνεται με βάση το άρθρο 34 της ΕΣΔΑ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο προκειμένου να άρει την παραβίαση που υπέστη σε εθνικό επίπεδο.

 

Πώς φτάνει όμως κανείς πρακτικά ενώπιον του ΕΔΔΑ;

Αρχικά είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι αρχές της τυπικότητας και της αυστηρότητας παίρνουν μια εξαιρετικά πιο σπουδαία σημασία για τις προσφυγές ενώπιον του ΕΔΔΑ απ’ ότι για τις αντίστοιχες προσφυγές στα ελληνικά δικαστήρια. Γι’ αυτό και είναι μια δύσκολη διαδρομή, με πολλές τυπικές «παγίδες», τις οποίες ο δικηγόρος που θα αναλάβει την υπόθεση θα πρέπει να ξέρει να προλάβει αλλά και να αντιμετωπίσει! Οι τυπικότητες αυξάνονται, οι χρόνοι μειώνονται, οι παραλείψεις δεν συμπληρώνονται και τα λάθη δεν συγχωρούνται!

Οι διαδικαστικές προϋποθέσεις προσφυγής στο ΕΔΔΑ είναι πολλές και σε πολλές περιπτώσεις εγείρουν αμφισβητήσεις που χρήζουν  εξειδικευμένες γνώσεις και νομική εμπειρία. Αρχικά, ενώπιον του ΕΔΔΑ μπορεί να απευθυνθεί είτε φυσικό πρόσωπο (μεμονωμένα ή σε ομάδα) είτε και νομικό πρόσωπο, του οποίου άμεσα και προσωπικά παραβιάστηκε από την Ελλάδα μετά τις 28 Νοεμβρίου 1974 (οπότε και η Ελλάδα επικύρωσε τη Σύμβαση) κάποιο/α από τα δικαιώματα που ρητά κατοχυρώνονται στην ΕΣΔΑ. Ενδεικτικά αναφέρεται το δικαίωμα στη ζωή, η απαγόρευση των βασανιστηρίων και της δουλείας, το δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και την χρηστή απονομή της δικαιοσύνης κλπ. Επιπροσθέτως, η παραβίαση θα πρέπει να μπορεί να αποδοθεί σε κάποια δημόσια αρχή του κράτους, καθώς το ΕΔΔΑ δεν διαχειρίζεται υποθέσεις μεταξύ ιδιωτών ή ιδιωτικών οργανισμών.

Δεδομένου ότι άνω του 82% των αιτήσεων απορρίπτονται στο πολύ αρχικό στάδιο του παραδεκτού, ενώ συνολικά η απόρριψη των υποθέσεων αγγίζει το 95%, ο ενδιαφερόμενος και ο δικηγόρος του θα πρέπει αν είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σε δύο βασικές διαδικαστικές προϋποθέσεις, οι οποίες αποτελούν και τους συνηθέστερους λόγους απόρριψης μετά το «προφανές αβάσιμο», στις περιπτώσεις έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων, ιδίων παραβιάσεων κλπ.

Πρώτον, θα πρέπει προτού αποσταλεί η αίτηση ενώπιον του ΕΔΔΑ να έχουν εξαντληθεί όλα τα εθνικά μέσα προστασίας και απονομής δικαιοσύνης, μέσω τον οποίων ο ενδιαφερόμενος πράγματι ήγειρε τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στην ΕΣΔΑ. Και δεύτερον, υπάρχει ένα αυστηρό και απαραβίαστο χρονικό πλαίσιο 6 μηνών από την έκδοση της τελικής απόφασης του τελευταίου βαθμού δικαιοδοσίας σε εθνικό επίπεδο.

Φυσικά οι προϋποθέσεις δεν εξαντλούνται μόνο σε όσα αναφέρονται παραπάνω και χρειάζεται προσοχή στη λεπτομέρεια, καθώς η αίτηση και όλα τα αποστελλόμενα έγγραφα έχουν μια πολύ συγκεκριμένη δομή, η οποία αλλάζει τακτικά. Επίσης ο τρόπος συμπλήρωσης πρέπει να είναι απολύτως συμβατός με τις πρακτικές του δικαστηρίου ώστε να διευκολύνεται ο έλεγχος τους. Στον κανόνα 47 των Κανόνων του Δικαστηρίου (RulesofCourt) ορίζεται επιγραμματικά όλο το απαραίτητο υλικό, το οποίο φυσικά αναδιαμορφώνεται ανάλογα με την κατατεθείσα αίτηση, το πρόσωπο του αιτουμένου και τη φύση του δικαιώματος που παραβιάστηκε. Όλες οι διαδικασίες ενώπιον του ΕΔΔΑ είναι γραπτές και σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις θα κληθεί κάποιος να καταθέσει προφορικά. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο όλο το υλικό της αίτησης πρέπει να αποδεικνύει ό,τι απαιτείται για την υπόθεση. Επίσης, ενώ φυσικά επιτρέπεται η κατάθεση της αίτησης στην ελληνική γλώσσα, η διαδικασία και η εξέταση της υπόθεσης διευκολύνεται πολύ αν αυτή κατατεθεί στα αγγλικά ή γαλλικά, οι οποίες αποτελούν τις δύο επίσημες γλώσσες του Δικαστηρίου (οι αποφάσεις εκδίδονται σε μια από αυτές τις δύο γλώσσες).

Συνοπτικά τα κύρια στάδια της διαδικασίας είναι η κατάθεση της αίτησης με όλο το συνοδευτικό αποδεικτικό υλικό προκειμένου αρχικά να γίνει έλεγχος του παραδεκτού και να κριθεί αν έχουν πληρωθεί όλες οι απαιτούμενες διαδικαστικές προϋποθέσεις. Αν κριθεί απαράδεκτη, απορρίπτεται οριστικά χωρίς αυτό να μπορεί να ανατραπεί. Αν πάλι κριθεί παραδεκτή, ενημερώνεται άμεσα το κράτος αναφοράς που υπέπεσε σε παραβίαση και αρχικά επιδιώκεται μια φιλική διευθέτηση μεταξύ των μερών. Αν δεν επιτευχθεί φιλική διευθέτηση, η υπόθεση θα κριθεί στην ουσία της από το ΕΔΔΑ. Αν διαπιστωθεί παραβίαση, το Δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει ένα ποσό προς αποζημίωση ακόμα και να καταδικάσει το κράτος να καλύψει όλα τα έξοδα παρουσίασης της υπόθεσης ενώπιον του ΕΔΔΑ από τον αιτούμενο πολίτη. Αντίθετα, ακόμα και αν δεν βρεθεί τελικά παραβίαση, ο αιτούμενος δεν κινδυνεύει αντίστοιχα να καταδικαστεί να πληρώσει τα έξοδα του κράτους.

Η εθνική έννομη τάξη δεν είναι αλάθητη, και όταν μια σημαντική παραβίαση δεν βρίσκει δικαίωση σε εθνικό επίπεδο, κάθε Έλληνας πολίτης έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να στραφεί στο ΕΔΔΑ. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί το ύστατο καταφύγιο (ultimumrefiguum) για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την απονομή δικαιοσύνης. Για να έρθει η δικαίωση, όμως, θα πρέπει πρώτα να κατατεθεί μια πλήρης και παραδεκτή αίτηση. Η προσφυγή ενώπιον του ΕΔΔΑ είναι μια πολύ ξεχωριστή διαδικασία η οποία διαφέρει σημαντικά από τις εθνικές, και συνεπώς χρειάζεται εξειδίκευση και προσοχή από τον δικηγόρο που θα την αναλάβει. Αρκεί μόνο να μην έχουν περάσει έξι μήνες από την έκδοσης της αμετάκλητης απόφασης! 

Αν η υπόθεση σας βρίσκεται σε τέλμα σε εθνικό επίπεδο και τα δικαιώματα σας έχουν παραβιαστεί, ο δρόμος προς τη δικαιοσύνη μπορεί να μην έχει τελειώσει! Επικοινωνήστε με τη NEWLAW προκειμένου να σας παρέχουμε άμεσα σύγχρονες συμβουλευτικές και νομικές υπηρεσίες μέσω των έμπειρων και ειδικά καταρτισμένων συνεργατών μας και να χειριστούμε μαζί την υπόθεση σας μέχρι τη δικαίωσή σας.

Δικηγορική Εταιρία NEWLAW, Τσιμισκή 10, 546 24 Θεσσαλονίκη

τηλ.: 2310 551 501