της Μαριαλένας Πισσά

Ο Ν. 4808/2021 αποτελεί αναμφίβολα μια ανάσα πνοής για τους εργαζομένους σε απαιτητικά εργασιακά περιβάλλοντα αλλά ταυτόχρονα ένα αυστηρό πλαίσιο για τις επιχειρήσεις, οι οποίες καλούνται να συμμορφωθούν άμεσα με την απειλή ιδιαίτερα αυστηρών κυρώσεων για θέματα που σχετίζονται με την εν γένει λειτουργία τους και το εργασιακό περιβάλλον. Με την περίοδο χάριτος, που προσέφερε ο νόμος, να φτάνει στο τέλος της, ένα πλήθος διατάξεων χρήζει εφαρμογής και ένα πλήθος επιχειρήσεων δεν έχει ακόμη προβεί στην απαιτούμενη συμμόρφωση.

Αναμφίβολα, η λέξη «καινοτομία» είναι αυτή που προσιδιάζει καλύτερα στο χαρακτηρισμό του Ν. 4808/2021. Ο νομοθέτης παρακολουθώντας στενά τις σύγχρονες εξελίξεις σε τεχνολογικό, πληροφοριακό αλλά και εν γένει κοινωνικό επίπεδο έρχεται και «καινοτομεί» και στον τομέα της εργασίας. Νέες μορφές απασχόλησης, όπως η γνωστή πλέον σε όλους τηλεργασία, η οποία εφαρμόστηκε κατά κόρον το περασμένο διάστημα εξαιτίας της πανδημίας Covid-19 αλλά και ζητήματα ίσης μεταχείρισης των φύλων, αποτέλεσαν το επίκεντρο της νομοθετικής παρέμβασης. Αξίζει λοιπόν καταρχάς οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις να διαβάσουν προσεκτικά τις διατάξεις του Ν. 4808/2021 αλλά πολύ περισσότερο απαιτείται οι επιχειρήσεις να συμμορφωθούν άρδην, ιδίως υπό το φως των εξαντλητικών προστίμων.

Μάλιστα, στις 29 Αυγούστου 2022 το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων προχώρησε σε άλλη μια Ανακοίνωση Τύπου στην οποία επεσήμανε τα βασικά σημεία του Ν. 4808/2021, προσφέροντας παράλληλα έναν αναλυτικό πίνακα προστίμων σε κάθε περίπτωση παράβασης.

• Ειδικότερα, ο νομοθέτης επεδίωξε να θεσμοθετήσει την Ψηφιακή Κάρτα Εργασίας, η εφαρμογή της οποίας κάνει για πρώτη φορά την εμφάνισή της στην εργατική νομοθεσία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και η υπ’ αρ. 40331/Δ1.13521/13-9-2019 απόφαση του Υπουργού Εργασίας στο Α’ μέρος: «Όλες οι επιχειρήσεις - εργοδότες της Χώρας υποχρεούνται να διαθέτουν και να λειτουργούν ηλεκτρονικό σύστημα μέτρησης του χρόνου εργασίας των εργαζομένων τους με σύμβαση ή σχέση εξαρτημένης εργασίας, άμεσα συνδεδεμένο και διαλειτουργικό, σε πραγματικό χρόνο, με το Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ. Η μέτρηση του χρόνου εργασίας πραγματοποιείται με τη χρήση ψηφιακής κάρτας εργασίας.». Πρόκειται για μια προσπάθεια του νομοθέτη να οριοθετήσει το χρονικό διάστημα εργασίας, να πατάξει την άμισθη υπερωριακή απασχόληση και να ωθήσει όλο και περισσότερο της επιχειρήσεις στη λογική της εναρμόνισης της εργασίας του/ης εργαζομένου/ης με την προσωπική και οικογενειακή του/ης ζωή.

Η υποχρέωση ενεργοποίησης και εφαρμογής του συστήματος συγχρονισμού της ψηφιακής κάρτας εργασίας για το σύνολο των εργαζομένων αφορά εκείνους που απασχολούνται με σύμβαση ή σχέση εξαρτημένης εργασίας στο χώρο της επιχείρησης συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων που απασχολούνται μέσω δανεισμού. Ειδικότερα, μη γνήσιος δανεισμός (ή κατ’ επάγγελμα δανεισμός) υπάρχει όταν εργοδότης και εργαζόμενος συνάπτουν σύμβαση εργασίας στην οποία ορίζεται εξ αρχής ότι ο εργαζόμενος δεν θα προσφέρει τις υπηρεσίες του στον αρχικό (άμεσο) εργοδότη, αλλά σε τρίτους (έμμεσους) εργοδότες που θα υποδεικνύει ο αρχικός.

Αφετηρία συμμόρφωσης με το σύστημα της Ψηφιακής Κάρτας Εργασίας ήταν η 1^η Ιουλίου 2022 για τον κλάδο των σούπερ μάρκετ (εφόσον αυτά απασχολούν πάνω από 250 εργαζομένους) αλλά και για το σύνολο των τραπεζών της χώρας. Για τις λοιπές επιχειρήσεις της χώρας, κρίσιμο είναι το χρονικό διάστημα από 1^η Οκτωβρίου 2022 έως και 30^η Νοεμβρίου 2022, κατά το οποίο οφείλουν να θέσουν σε εφαρμογή τη διαδικασία ψηφιακής οργάνωσης του χρόνου εργασίας στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ. Ωστόσο, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των επιχειρήσεων μέσα σε διάστημα δύο μηνών από το τέλος της προθεσμίας υποχρεωτικής εφαρμογής προβλέπεται πρόστιμο ύψους έως και 10.500€.

•  Σημείο-σταθμό στις διατάξεις του Ν. 4808/2021 αποτελεί επίσης το ζήτημα των γονικών αδειών. Συγκεκριμένα, με την τελευταία εργατική νομοθεσία προβλέφθηκε -μεταξύ άλλων- άδεια πατρότητας 14 ημερών έναντι αποδοχών (ενώ υπό την ισχύ της παλιάς εργατικής νομοθεσίας προβλέπονταν μόνο άδεια πατρότητας δύο ημερών). Επιπρόσθετα, κατοχυρώθηκε γονική άδεια διάρκειας τεσσάρων μηνών και για τον πατέρα και για τη μητέρα για κάθε παιδί μέχρι οκτώ ετών (με επιδότηση για τους δύο μήνες από τον ΟΑΕΔ) καθώς και δικαίωμα για γονείς παιδιών ηλικίας έως και 12 ετών ευέλικτης ρύθμισης της εργασίας (τηλεργασία, ευέλικτο ωράριο, μερική απασχόληση), επιτρέποντας έτσι και στον πατέρα εργαζόμενο και στην μητέρα εργαζόμενη να συνδυάσει και να εναρμονίσει την οικογενειακή ζωή με την επαγγελματική.

Συνακόλουθα ο νομοθέτης προέβη στην καθιέρωση μιας σειράς δικαιωμάτων για τον γονέα-οικογενειάρχη εργαζόμενο, με κύρια τα εξής: άδεια φροντιστή (έως 5 ημέρες τον χρόνο μετ’ αποδοχών) για συγγενείς ή πρόσωπα που συγκατοικούν με τον εργαζόμενο και έχουν ανάγκη σημαντικής φροντίδας, επέκταση της άδειας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στον ιδιωτικό τομέα, δικαίωμα απουσίας λόγω ανωτέρας βίας για επείγοντα οικογενειακά ζητήματα (2 φορές το χρόνο, μία ημέρα κάθε φορά).

Η σημασία της κατοχύρωσης των παραπάνω δικαιωμάτων σχετικά με τις γονικές άδειες είναι αδιαμφισβήτητη. Πρόκειται για μια ρύθμιση, η οποία έπρεπε ήδη εδώ και πολλά χρόνια να βρίσκεται σε ισχύ, καθώς το πρόβλημα εναρμόνισης της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής τόσο της μητέρας όσο και του πατέρα εργαζόμενου είναι διαχρονικό και μόνιμο. Εν συνεχεία την σκυτάλη ανέλαβε ο Υπουργός Εργασίας ο οποίος καθόρισε με την από 29-08-2022 Υ.Α. τα πρόστιμα για παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας αναφορικά με την χορήγηση αδειών, την ψηφιακή κάρτα εργασίας, τις διατάξεις για τη βία και παρενόχληση στους χώρους εργασίας καθώς και όσες ρυθμίσεις απαιτούν εφαρμογή για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων.

• Θεμελιώδης προσθήκη στον Ν.4808/2021 αποτελούν οι διατάξεις για την πάταξη της βίας και παρενόχλησης στους χώρους εργασίας. Με τα περιστατικά βίας και παρενόχλησης όχι μόνο στο εργασιακό περιβάλλον αλλά και στον κόσμο γενικά να αυξάνονται δραματικά, η θέσπιση ειδικών διαδικασιών και η λήψη μέτρων προστασίας είναι το ελάχιστο που μπορούσε να κάνει ο νομοθέτης στο πλαίσιο αυτό. Οι επιχειρήσεις οι οποίες διαθέτουν 20 εργαζομένους (συμπεριλαμβανομένων και όσων κάνουν πρακτική άσκηση ή είναι εξωτερικοί μόνιμοι συνεργάτες) υποχρεούται εκ του νόμου να προβούν άμεσα στην σύνταξη πολιτικής κατά της βίας και παρενόχλησης, στην οποία διεξοδικά θα αναφέρονται οι δυνατότητες καταγγελίας που δίνονται στον εργαζόμενο-θύμα, τα δικαιώματά του, τα μέτρα προστασίας που λαμβάνονται, ενώ παράλληλα στην πολιτική αυτή θα εξειδικεύεται και το «πρόσωπο αναφοράς» της επιχείρησης.

Πιο συγκεκριμένα, το «πρόσωπο αναφοράς» όπως προβλέπει και ο ίδιος ο νόμος είναι ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο -εξωτερικός συνεργάτης κατά προτίμηση για την αποφυγή προσωπικής εμπλοκής σε κάποιο περιστατικό- εξειδικευμένο και κατάλληλα εκπαιδευμένο, επιφορτισμένο με την διερεύνηση καταγγελιών.

Η Δικηγορική Εταιρία NEWLAW είναι μια καινοτόμος δικηγορική εταιρία, η οποία εξειδικεύεται σε θέματα βίας και παρενόχλησης στους χώρους εργασίας. Ο διευθύνων εταίρος της NEWLAW και μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου δρ Βίκτωρ Τσιλώνης είναι άρτια καταρτισμένος στο πλαίσιο της Βίας και Παρενόχλησης στους Χώρους Εργασίας σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, όπως πιστοποιεί και η βεβαίωση παρακολούθησης ενός εντατικού σεμιναρίου συνολικής διάρκειας μιας εβδομάδας, το οποίο έλαβε χώρα εντός του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, είχε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και παρακολουθήθηκε από 100 και πλέον δικηγόρους απ’ όλο τον κόσμο.

Για την εδραίωση της υποχρέωσης άμεσης συμμόρφωσης όλων των επιχειρήσεων προβλέφθηκαν ιδιαίτερα αυστηρά πρόστιμα προληπτικού και κατασταλτικού χαρακτήρα. Καταρχάς, στις περιπτώσεις αδράνειας από την πλευρά του εργοδότη-επιχείρησης για τη λήψη των απαραίτητων μέτρων και την υιοθέτηση της πολιτικής κατά της βίας και παρενόχλησης προβλέπεται ένα κυμαινόμενο πρόστιμο 1.800-8.000€ με βασικό κριτήριο το μέγεθος της επιχείρησης, την οικονομική της δύναμη και τον αριθμό των εργαζομένων της.

 Κατασταλτικά ωστόσο το πρόστιμο που μπορεί να επιβληθεί στον εργοδότη κυμαίνεται από 2.000€ έως 10.500€, ανάλογα με τη βαρύτητα της προσβολής που έλαβε χώρα. Το πρόστιμο που επιβάλλεται επομένως όταν υπάρξει περιστατικό παραβίασης είναι το υψηλότερο που προβλέπεται αυτή τη στιγμή στην εργατική νομοθεσία. Σε κάθε περίπτωση οι διατάξεις του Αστικού και Ποινικού Κώδικα εφαρμόζονται και στις περιπτώσεις περιστατικού βίας και παρενόχλησης στον χώρο εργασίας.

Εν κατακλείδι, είναι πρόδηλο ότι ο νομοθέτης είναι αποφασισμένος και λαμβάνει δραστικά μέτρα για την κατά το δυνατόν αποφυγή εκδήλωσης περιστατικών βίας και παρενόχλησης στην εργασία και την πληρέστερη και αποτελεσματική αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων με την μικρότερη δυνατή ψυχική ταλαιπωρία και του θύματος. Οι επιχειρήσεις και οι εργοδότες πρέπει να συνδράμουν ως αρωγοί στο έργο του νομοθέτη και να προβούν σε άμεση συμμόρφωση με όσα ο νόμος ορίζει πρώτα από όλα για την προστασία των εργαζομένων τους αλλά και για την ελαχιστοποίηση της πιθανότητας να υποβληθούν σε εξοντωτικά πρόστιμα, διαβρώνοντας παράλληλα και τη φήμη της επιχείρησής τους.

Για περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με τα παραπάνω θέματα σε χώρους έργασίας μπορείτε να επικοινωνήσετε με τη Δικηγορική Εταιρία NEWLAW τηλεφωνικά στο  2310 551 501 ή μέσω email στο newlaw @ newlaw.gr.

εικαστικό: Z-Wei - IStock