Δημοσιεύθηκε την 01-04-2019 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ Α' 52/01.04.2019) ο Νόμος 4605 για την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία (ΕΕ) 2016/943, σχετικά με την προστασία της τεχνογνωσίας και των επιχειρηματικών πληροφοριών που δεν έχουν αποκαλυφθεί (εμπορικό απόρρητο) από την παράνομη απόκτηση, χρήση και αποκάλυψή τους.

Ο εν λόγω Νόμος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και μία τροποποιητική της διάταξης του άρθρου 294 Ν. 4072/2012 διάταξη βάσει της οποίας επέρχεται, υπό προϋποθέσεις, περιορισμός της ευθύνης των εταίρων αστικών εταιριών με νομική προσωπικότητα μέχρι του ποσού της εταιρικής τους μερίδας.

Πέραν των αρχικών θετικών εντυπώσεων που δημιουργεί, στην πραγματικότητα ο Ν. 4606/2012 συμπεριέλαβε στο σώμα του μια εξαιρετικά περιπτωσιολογική -αν όχι φωτογραφική- διάταξη που σχεδόν μηδαμινή αλλαγή φέρνει στο υφιστάμενο statusευθύνης των εταίρων αστικών εταιριών. Τούτο διότι προκειμένου να περιοριστεί η ευθύνη ενός εταίρου θα πρέπει ο ίδιος και να εισήλθε στην αστική εταιρία πριν την 11^η  Απριλίου 2012 και να μην άσκησε καμία πράξη διαχείρισης/εκπροσώπησης πριν την 11^η Απριλίου 2012 και τα σχετικά εταιρικά χρέη να γεννήθηκαν πριν την 11^η Απριλίου 2012 Καμία εφαρμογή δεν βρίσκει η εν λόγω διάταξη για εταιρικά χρέη μετά το 2012, ούτε, φυσικά, για χρέη που θα δημιουργηθούν από την έναρξη ισχύος της διάταξης και στο εξής (ήτοι από την 30^η Απριλίου 2019). Για τα εν λόγω χρέη οι εταίροι εξακολουθούν να ευθύνονται απεριόριστα με όλη την προσωπική τους περιουσία ανεξαρτήτως αν ασκούν πράξεις διαχείρισης/εκπροσώπησης ή όχι.

Ειδικότερα, η διάταξη (άρθρο 103. Τροποποίηση του ν. 4072/2012) προβλέπει τα ακόλουθα:

«Μετά την παρ. 3 του άρθρου 294 του ν. 4072/2012 προστίθεται παρ. 4 ως εξής:

4.α. Σε εταιρεία του άρθρου 270, οι εταίροι ευθύνονται για τις υποχρεώσεις της μέχρι του ποσού της εταιρικής μερίδας τους, όταν η είσοδός τους στην εταιρεία και η γένεση των υποχρεώσεων έλαβαν χώρα πριν την έναρξη ισχύος του παρόντος και δε συμμετείχαν καθοιονδήποτε τρόπο στη διοίκηση και διαχείριση της εταιρείας.

β. Η ρύθμιση αυτή καταλαμβάνει και τις εκκρεμείς ενώπιον των Δικαστηρίων υποθέσεις».

Επιγραμματικά, οι προϋποθέσεις για την ενεργοποίηση του περιορισμού της ευθύνης των εταίρων αστικών εταιριών έχουν ως εξής:

(α) η αστική εταιρία έχει αποκτήσει νομική προσωπικότητα, επιδιώκει δηλ. οικονομικό σκοπό και έχουν τηρηθεί ορισμένοι όροι δημοσιότητας και συγκεκριμένα αφενός ο έγγραφος τύπος και αφετέρου οι διατυπώσεις δημοσιότητας που επιβάλλει ο Ν. 4072/2012 για τις ομόρρυθμες εταιρίες (άρθρο 270 Ν. 4072/2012),

(β) η εταιρική ιδιότητα αποκτήθηκε πριν την έναρξη ισχύος του Ν. 4072/2012, ήτοι την 11η Απριλίου 2012,

 (γ) η γένεση των κρίσιμων εταιρικών υποχρεώσεων έλαβε χώρα πριν την έναρξη ισχύος του Ν. 4072/2012,

(δ) οι εταίροι δεν συμμετείχαν καθοιονδήποτε τρόπο στη διοίκηση και διαχείριση της εταιρείας.

Σχηματικά, τα ανωτέρω αποτυπώνονται ως εξής:

Ιστορικά, με τον Ν. 4072/2012 για τις προσωπικές εμπορικές εταιρίες, ορίστηκε, για πρώτη φορά, στο άρθρο 270 ότι στην αστική εταιρία με νομική προσωπικότητα εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις περί ομόρρυθμης εταιρίας (άρθρα 249-269), με εξαίρεση αυτή του άρθρου 251 παρ. 3. Δεδομένου ότι λειτουργούσαν τότε πολλές αστικές εταιρίες με νομική προσωπικότητα που επεδίωκαν οικονομικό σκοπό, ενώ συγχρόνως είχε επικρατήσει η άποψη ότι οι συνέπειες της εμπορικότητας πρέπει να επεκταθούν και σ’ αυτές, η Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή του Ν. 4072 θεώρησε ότι ήταν μία σημαντική ευκαιρία να αναφερθεί στο θέμα αυτό ρητά, ώστε να μην υπάρχουν πλέον αμφιβολίες σχετικά με το νομικό καθεστώς λειτουργίας των εν λόγω εταιριών. Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτό η ευθύνη των εταίρων διαμορφώθηκε, για όλους του εταίρους αδιακρίτως, ως προσωπική, απεριόριστη και εις ολόκληρον.

Με την προσθήκη της νέας παραγράφου 4 στο άρθρο 294 του Ν. 4072/2012 η ευθύνη των εταίρων περιορίζεται, υπό τις προϋποθέσεις που ανωτέρω εκτέθηκαν, μέχρι του ποσού της εταιρικής μερίδας τους. Σκοπός της εν λόγω νομοθετικής πρόβλεψης φαίνεται να είναι η εξυπηρέτηση της ασφάλειας δικαίου και η αποτροπή μετακύλησης δυσανάλογων οικονομικών βαρών σε εταίρους, οι οποίοι όταν εντάχθηκαν ως μέλη στην αστική εταιρία γνώριζαν ότι θα ευθύνονται μέχρι του ποσού της εισφοράς τους για χρέη της εταιρίας προς ιδιώτες ή το Δημόσιο. Ενδεχομένως, δηλαδή, θα επέλεγαν να μη συμμετάσχουν καν στο εταιρικό σχήμα αν γνώριζαν ότι θα ευθύνονται απεριόριστα για τα εταιρικά χρέη, ειδικά τη στιγμή που θα απείχαν από την άσκηση καθηκόντων διοίκησης, διαχείρισης και εκπροσώπησης. 

Αναλυτικά, η αιτιολογική έκθεση στο σχέδιο νόµου «Απλοποίηση διαδικασιών σύστασης επιχειρήσεων, άρση κανονιστικών εµποδίων στον ανταγωνισµό και λοιπές διατάξεις» αναφέρει τα ακόλουθα:

«Με τη ρύθμιση της προτεινόμενης διάταξης ορίζεται η ευθύνη των εταίρων αστικών εταιρειών στο ποσό της αξίας εταιρικής μερίδας τους υπό την προϋπόθεση ότι απέκτησαν την εταιρική ιδιότητα και οι σχετικές υποχρεώσεις γεννήθηκαν πριν την έναρξη ισχύος του ν.4072/2012 (Α' 86), ήτοι την 11η Απριλίου 2012. Επιπλέον, οι εταίροι δεν πρέπει να συμμετείχαν καθοιονδήποτε τρόπο στη διοίκηση και διαχείριση της εταιρείας.

Με αυτό τον τρόπο, αντιμετωπίζεται το κοινωνικό πρόβλημα, που έχει ήδη καταστεί οξύ, ιδίως στις αγροτικές περιφέρειες, της εις ολόκληρον ευθύνης εταίρων, οι οποίοι αφενός δεν είχαν καμία ανάμιξη στη διαχείριση και διοίκηση των ΑμΚΕ και αφετέρου δεν προσδοκούσαν οικονομικά ωφελήματα από τη δράση τους, μέσω διανομής κερδών ή άλλου τρόπου.

Η νομοθετική ρύθμιση επιβάλλεται και από τη συνταγματική αρχή της ασφάλειας δικαίου, που επιβάλλει ιδίως τη σαφήνεια και την προβλέψιμη εφαρμογή των εκάστοτε θεσπιζόμενων ρυθμίσεων και η οποία πρέπει να τηρείται με αυστηρότητα όταν πρόκειται για διατάξεις που μπορούν να έχουν σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στους ενδιαφερόμενους. Σημειωτέον δε ότι σε όλα τα καταστατικά των εταιρειών, που συνεστήθησαν πριν από την έναρξη ισχύος του άρθρου 270 του ν. 4072/2012, ρητά αναγράφεται ότι η λειτουργία αυτών των εταιρειών διέπεται από τις διατάξεις των άρθρων 741-784 του ΑΚ, με βάση τις οποίες προσδιορίζεται η ευθύνη των απλών εταίρων στο ποσό της αρχικής εταιρικής εισφοράς. Δηλαδή, όταν τα απλά μέλη αποφάσισαν να συμμετάσχουν ως εταίροι & αυτήν την νομική μορφή εταιρείας, γνώριζαν ότι ευθύνονται μέχρι του ποσού της εισφοράς τους και προφανώς δεν θα συμμετείχαν εάν γνώριζαν ότι ευθύνονται και με την προσωπική τους περιουσία, παρότι δεν συμμετέχουν στη διοίκηση αυτών των εταιρειών για χρέη προς ιδιώτες ή το δημόσιο (ΦΠΑ, φόρο εισοδήματος κλπ). Σε μια τέτοια περίπτωση η θέσπιση συστήματος προσωπικής ευθύνης και για τα μέλη εκείνα που δεν άσκησαν καθήκοντα διοίκησης και διαχείρισης βαίνει προφανώς πέραν του αναγκαίου μέτρου για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του Δημοσίου. Σύμφωνα δε και με την νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ένα σύστημα αντικειμενικής αλληλέγγυας και εις ολόκληρον ευθύνης τρίτου προσώπου για απόδοση Φ.Π.Α., βαίνει πέραν του αναγκαίου ορίου για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του Δημοσίου και αντίκειται στην αρχή της αναλογικότητας (C-499/10). Πρέπει δηλαδή να συντρέχει τουλάχιστον κάποιου βαθμού υπαιτιότητα από το τρίτο πρόσωπο για να θεωρηθεί αλληλεγγύως υπεύθυνο. Η νομολογία αυτή έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το καθεστώς αντικειμενικής ευθύνης που προβλέπει ο Κ.Φ.Δ. (όπως και παλαιότερα ο ν. 2238/1994), και υπερισχύει του εθνικού δικαίου, δεδομένου ότι το δίκαιο της Ε.Ε. είναι υπέρτερης νομικής ισχύος».

Πρέπει να τονιστεί ότι, ήδη υπό το φως του Ν. 4072/2012, είχε ευρέως υποστηριχθεί από θεωρητικούς ότι ο λόγος επέκτασης όλων των περί Ομορρύθμων Εταιριών διατάξεων και στην αστική εταιρία με νομική προσωπικότητα, δυσχερώς κατανοείται. Ιδίως, οι εκεί προβλέψεις για την ατομική διαχείριση και εκπροσώπηση, καθώς και την εις ολόκληρο και απεριόριστη ευθύνη των εταίρων, μπορούσαν, ίσως, να δικαιολογηθούν, βεβιασμένα, σε μια εμπορική εταιρία, για λόγους ενίσχυσης της ταχύτητας και ασφάλειας των εμπορικών συναλλαγών και για λόγους, ακόμα, διασφάλισης της συνέχισης της εμπορικής επιχείρησης, δύσκολα, όμως, έβρισκαν έρεισμα σε αστικές εταιρίες με νομική προσωπικότητα

Πέραν των ανωτέρω, η ρύθμιση του άρθρου 270 Ν. 4072/2012 δημιούργησε ζητήματα σχετικά με την ευθύνη των εταίρων αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρίας για την οποία, στο προ του ν. 4072 καθεστώς, είχε επικρατήσει η γνώμη ότι οι εταίροι της δεν υπέχουν ευθύνη. Πράγματι, φαίνεται ανεπιεικές οι εταίροι των εταιριών αυτών να ευθύνονται προσωπικά, ωσάν να ήταν επιχειρηματίες, δεδομένου ότι οι εταιρίες αυτές, αν και έχουν νομική προσωπικότητα, δεν έχουν κερδοσκοπικό αλλά ιδεολογικό σκοπό. Το ζήτημα προέκυψε λόγω του ότι επικράτησε να θεωρούνται οι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρίες αστικές εταιρίες με νομική προσωπικότητα, παρόλο που η ΑΚ 784 προσέδιδε την νομική προσωπικότητα στην εταιρία με την προϋπόθεση ότι επιδιώκει οικονομικό σκοπό ο οποίος, σύμφωνα με την έννοια της διάταξης, είναι και κερδοσκοπικός. Η ιδιαιτερότητα της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρίας είναι ότι μπορεί να ασκεί οικονομική δραστηριότητα, όχι όμως προς όφελος των μελών της αλλά προς όφελος τρίτων.

Καταληκτικά, φαίνεται ότι ο Ν. 4606/2012 μολονότι επιχειρεί να μετριάσει τις δυσμενείς οικονομικές συνέπειες την αναγνώρισης απεριόριστης ευθύνης στους εταίρους αστικής εταιρίας με νομική προσωπικότητα, εντούτοις με την πρόβλεψη εξαιρετικά αυστηρών προϋποθέσεων για την κατάφαση του περιορισμού της ευθύνης τους, αδυνατεί να αντιμετωπίσει καθολικά και αποτελεσματικά τις αμφιβολίες και τα προβλήματα που δημιούργησε η διάταξη του άρθρου 270 Ν. 4072/2012.

Η ΝΕWLAW είναι στη διάθεση όλων των ενδιαφερόμενων για νομικά ζητήματα που σχετίζονται με την ευθύνη εταίρων κερδοσκοπικών ή μη κερδοσκοπικών εταιριών και οργανισμών.

Τηλ. επικοινωνίας: 2310 551 501, 2310 261 501, 2310 261 502