08 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2016
Νέα Οδηγία της Ε.Ε. για την ενίσχυση του Tεκμηρίου Aθωότητας


«Αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου»
: μια φράση γνωστή σε όλους που συνοψίζει το τεκμήριο αθωότητας, το οποίο αποτελεί θεμελιώδη λίθο των περισσότερων δικαιικών συστημάτων. Το πόσο, ωστόσο, αυτό εφαρμόζεται στην πράξη, στα πλαίσια μια δίκης είναι ένα τελείως διαφορετικό ζήτημα. Δεν είναι λίγες οι φορές εκείνες που ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος παρουσιάζεται ως ένοχος, ακόμα πριν εκδοθεί η δικαστική απόφαση που θα τον κρίνει ως τέτοιο. Η καταπάτηση με ποικίλους τρόπους του τεκμηρίου αθωότητας πυροδοτεί πολλές φορές προσφυγές πολιτών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, καθώς το τεκμήριο αθωότητας προστατεύεται και από την δεύτερη παράγραφο του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Προς την κατεύθυνση ισχυροποίησης του τεκμηρίου αθωότητας κινείται η νέα Οδηγία (2016/343) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα η Οδηγία αφορά την ενίσχυση ορισμένων πτυχών του τεκμηρίου αθωότητας και του δικαιώματος παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας.

Σκοπός της Οδηγίας είναι η ενίσχυση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, με τη θέσπιση ελάχιστων κοινών κανόνων για ορισμένες πτυχές του τεκμηρίου αθωότητας και του δικαιώματος παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη. Απώτερος σκοπός της θέσπισης αυτών των ελάχιστων κοινών κανόνων είναι η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα συστήματα απονομής δικαιοσύνης των άλλων κρατών μελών, και ως εκ τούτου να συμβάλει στη διευκόλυνση της αμοιβαίας αναγνώρισης των αποφάσεων σε ποινικές υποθέσεις.

Αναφορικά με το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας, αυτή εφαρμόζεται στα φυσικά (και όχι στα νομικά πρόσωπα, καθώς η Οδηγία αναγνωρίζει ως πρόωρη τη θέσπιση νομοθεσίας σε επίπεδο ένωσης για το δικαίωμα του τεκμηρίου αθωότητας των νομικών προσώπων, τη στιγμή μάλιστα που σε πολλές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, δεν αναγνωρίζεται καν ποινική ευθύνη νομικών προσώπων), που είναι ύποπτα ή κατηγορούμενα σε ποινικές διαδικασίες. Ξεκινά από την στιγμή ένα πρόσωπο είναι ύποπτο ή κατηγορείται για την τέλεση μιας αξιόποινης πράξης μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης του δικαστηρίου επί της ενοχής.

Πότε όμως πρακτικά παραβιάζεται το τεκμήριο αθωότητας; Παραβιάζεται αρχικά όταν δημόσιες δηλώσεις δημοσίων αρχών ή δικαστικές αποφάσεις αναφέρονται στον ύποπτο ή κατηγορούμενο σαν να είναι ένοχος πριν ακόμα το δικαστήριο αποφανθεί επί της ενοχής τους. Αν για παράδειγμα ο Υπουργός Δικαιοσύνης μιλήσει δημόσια για μια εκκρεμούσα ποινική υπόθεση και από το λόγο του διαφανεί πως θεωρεί τον κατηγορούμενο ή ύποπτο ήδη ένοχο, παραβιάζεται το τεκμήριο αθωότητας του τελευταίου. Η παραβίαση μπορεί να γίνει και μέσω της εφαρμογής μέτρων σωματικού περιορισμού, όπως οι χειροπέδες που χρησιμοποιούνται στον ύποπτο ή κατηγορούμενο ενώ αυτό δεν δικαιολογείται από τις περιστάσεις. Τέλος, το τεκμήριο αθωότητας παραβιάζεται και όταν το βάρος απόδειξης της ενοχής των υπόπτων ή κατηγορουμένων μετατίθεται από την εισαγγελική αρχή στην υπεράσπιση. Με λίγα λόγια, βάσει του τεκμηρίου αθωότητας, ο κατηγορούμενος δεν οφείλει να αποδείξει ότι είναι αθώος αλλά η εισαγγελική αρχή οφείλει να αποδείξει θετικά ότι αυτός είναι ένοχος. Κάθε αμφιβολία περί της ενοχής λογίζεται υπέρ του κατηγορουμένου.

Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα μέτρα της οδηγίας για την ενίσχυση του τεκμηρίου αθωότητας καθώς και αναφορικά με το δικαίωμα παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του μπορείτε να βρείτε εδώ, διαβάζοντας ολόκληρη την οδηγία 2016/343.

Νέα Οδηγία της Ε.Ε. για την ενίσχυση του Tεκμηρίου Aθωότητας


«Αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου»
: μια φράση γνωστή σε όλους που συνοψίζει το τεκμήριο αθωότητας, το οποίο αποτελεί θεμελιώδη λίθο των περισσότερων δικαιικών συστημάτων. Το πόσο, ωστόσο, αυτό εφαρμόζεται στην πράξη, στα πλαίσια μια δίκης είναι ένα τελείως διαφορετικό ζήτημα. Δεν είναι λίγες οι φορές εκείνες που ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος παρουσιάζεται ως ένοχος, ακόμα πριν εκδοθεί η δικαστική απόφαση που θα τον κρίνει ως τέτοιο. Η καταπάτηση με ποικίλους τρόπους του τεκμηρίου αθωότητας πυροδοτεί πολλές φορές προσφυγές πολιτών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, καθώς το τεκμήριο αθωότητας προστατεύεται και από την δεύτερη παράγραφο του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Προς την κατεύθυνση ισχυροποίησης του τεκμηρίου αθωότητας κινείται η νέα Οδηγία (2016/343) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα η Οδηγία αφορά την ενίσχυση ορισμένων πτυχών του τεκμηρίου αθωότητας και του δικαιώματος παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας.

Σκοπός της Οδηγίας είναι η ενίσχυση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, με τη θέσπιση ελάχιστων κοινών κανόνων για ορισμένες πτυχές του τεκμηρίου αθωότητας και του δικαιώματος παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη. Απώτερος σκοπός της θέσπισης αυτών των ελάχιστων κοινών κανόνων είναι η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα συστήματα απονομής δικαιοσύνης των άλλων κρατών μελών, και ως εκ τούτου να συμβάλει στη διευκόλυνση της αμοιβαίας αναγνώρισης των αποφάσεων σε ποινικές υποθέσεις.

Αναφορικά με το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας, αυτή εφαρμόζεται στα φυσικά (και όχι στα νομικά πρόσωπα, καθώς η Οδηγία αναγνωρίζει ως πρόωρη τη θέσπιση νομοθεσίας σε επίπεδο ένωσης για το δικαίωμα του τεκμηρίου αθωότητας των νομικών προσώπων, τη στιγμή μάλιστα που σε πολλές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, δεν αναγνωρίζεται καν ποινική ευθύνη νομικών προσώπων), που είναι ύποπτα ή κατηγορούμενα σε ποινικές διαδικασίες. Ξεκινά από την στιγμή ένα πρόσωπο είναι ύποπτο ή κατηγορείται για την τέλεση μιας αξιόποινης πράξης μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης του δικαστηρίου επί της ενοχής.

Πότε όμως πρακτικά παραβιάζεται το τεκμήριο αθωότητας; Παραβιάζεται αρχικά όταν δημόσιες δηλώσεις δημοσίων αρχών ή δικαστικές αποφάσεις αναφέρονται στον ύποπτο ή κατηγορούμενο σαν να είναι ένοχος πριν ακόμα το δικαστήριο αποφανθεί επί της ενοχής τους. Αν για παράδειγμα ο Υπουργός Δικαιοσύνης μιλήσει δημόσια για μια εκκρεμούσα ποινική υπόθεση και από το λόγο του διαφανεί πως θεωρεί τον κατηγορούμενο ή ύποπτο ήδη ένοχο, παραβιάζεται το τεκμήριο αθωότητας του τελευταίου. Η παραβίαση μπορεί να γίνει και μέσω της εφαρμογής μέτρων σωματικού περιορισμού, όπως οι χειροπέδες που χρησιμοποιούνται στον ύποπτο ή κατηγορούμενο ενώ αυτό δεν δικαιολογείται από τις περιστάσεις. Τέλος, το τεκμήριο αθωότητας παραβιάζεται και όταν το βάρος απόδειξης της ενοχής των υπόπτων ή κατηγορουμένων μετατίθεται από την εισαγγελική αρχή στην υπεράσπιση. Με λίγα λόγια, βάσει του τεκμηρίου αθωότητας, ο κατηγορούμενος δεν οφείλει να αποδείξει ότι είναι αθώος αλλά η εισαγγελική αρχή οφείλει να αποδείξει θετικά ότι αυτός είναι ένοχος. Κάθε αμφιβολία περί της ενοχής λογίζεται υπέρ του κατηγορουμένου.

Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα μέτρα της οδηγίας για την ενίσχυση του τεκμηρίου αθωότητας καθώς και αναφορικά με το δικαίωμα παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του μπορείτε να βρείτε εδώ, διαβάζοντας ολόκληρη την οδηγία 2016/343.

Τα πιο διαβασμενα